Η ηθική του χρέους

Ο σκοπός της ηθικής είναι να σε εκπαιδεύσει , όχι να υποφέρεις και να πεθαίνεις , αλλά να χαίρεσαι και να ζεις. Ayn Rand

Ζούμε σε μια αλλόκοτη ιστορική συγκυρία όπου τα πάντα γύρω μας αλλάζουν. Αντιλαμβανόμαστε ότι αυτό έχει να κάνει και με τον αυξανόμενο ρυθμό της τεχνολογίας , τις νέες εφευρέσεις και επινοήσεις. Ολοένα και περισσότερο ο σύγχρονος άνθρωπος διαμορφώνει τη ζωή του μέσα από τη χρήση νέων τεχνολογιών.

 Αν η ιστορία λέει αλήθεια , μια εποχή εικονικών χρημάτων θα έπρεπε να συνεπάγεται την απομάκρυνση από τον πόλεμο , την οικοδόμηση αυτοκρατοριών , τη δουλεία και την υποδούλωση λόγω χρεών και τη στροφή προς τη δημιουργία ευρύτερων θεσμών , παγκόσμιας κλίμακας , προκειμένου να προστατευτούν οι οφειλέτες. Αλλά αυτό που έχουμε δει ως τώρα είναι το ακριβώς αντίθετο. Τι είναι αυτό που διαμορφώνει τις αποφάσεις των ανθρώπων και ειδικότερα την ηθική απόφαση; Ένας παράγοντας είναι ο φόβος που προκαλεί  αδράνεια σε πολλούς ανθρώπους. Τα πράγματα θα μπορούσαν να διευθετηθούν διαφορετικά. Η ηθική είναι συνδεδεμένη με τη συνείδηση. <<Η συνείδηση είναι αλάθευτος κριτής του καλού και του κακού>> (Ρουσσώ). Κάθε λογική δέχεται απαγορεύσεις και εντολές. Στην ηθική η δυσκολία βρίσκεται στην πράξη , παρά στη γνώση διότι σχεδόν όλοι γνωρίζουν τις ηθικές αρχές αλλά λίγοι τις εφαρμόζουν.

Εξετάζοντας  την ιστορία του χρέους ανακαλύπτουμε μια ηθική σύγχυση : 1)το να ξεπληρώνεις το ποσό που δανείστηκες είναι ζήτημα ηθικής τάξης και 2)οποιοσδήποτε έχει τη συνήθεια να δανείζει λεφτά είναι ανήθικος. Για χιλιάδες χρόνια ο πόλεμος ανάμεσα σε φτωχούς και πλούσιους έλαβε βασικά τη μορφή συγκρούσεων μεταξύ πιστωτών και οφειλετών. Η πίστωση και το χρέος όντως προϋπάρχουν των χρημάτων. Πήραν την μορφή εξυπηρετήσεων (χαρών) ανάμεσα σε φίλους και γείτονες, κάτι που δημιούργησε προσωπικές ηθικές υποχρεώσεις. Αργότερα, η δημιουργία του χρήματος παρείχε μια λογιστική μονάδα για την παρακολούθηση των χρεών. Το πιο σημαντικό, αυτό οδήγησε σε μια απο-προσωποποίηση των σχέσεων πιστωτή-οφειλέτη, καθιστώντας δυνατή την εμπορική κοινωνία. Η εξέλιξη αυτή συνδέεται με τις καινοτομίες της [ταχυδρομικής] αποστολής και των εξασφαλίσεων απαιτήσεων. Με αυτόν τον τρόπο, το χρέος συνδέθηκε με την απειλή, και συχνά στην πραγματικότητα, με την διάβρωση της ελευθερίας, όχι μόνο για τα άτομα αλλά και για ολόκληρες οικογένειες. Βρέθηκαν σε μια κατάσταση «δουλείας του χρέους».

Η διαφορά ανάμεσα στην υποχρέωση και στο χρέος είναι απλή και προφανής. Το χρέος είναι η υποχρέωση να εξοφλήσεις ένα ορισμένο χρηματικό ποσό. Δηλαδή ένα χρέος μπορεί να προσδιοριστεί επακριβώς ποσοτικά. Αυτό επιτρέπει στα χρέη να γίνονται απλά , ψυχρά και απρόσωπα κάτι που μπορεί να τα κάνει μεταβιβάσιμα. Τέλος, η ικανότητα του χρήματος να μετατρέπει την ηθική σε ζήτημα απρόσωπης αριθμητικής οδηγεί στο να νομιμοποιεί πράγματα που διαφορετικά θα ήταν εξοργιστικά και αισχρά.