Ευαγόρας Παλλικαρίδης : ένα πρότυπο γεμάτο τόλμη και αγάπη για την ελευθερία

Συνέντευξη με κα Μαρούλα Βρυωνίδου ,αδερφή του Κύπριου αγωνιστή Ευαγόρα Παλλικαρίδη που απαγχονίστηκε την 14^η Μαρτίου 1957.

Ο κάθε τόπος έχει τη δική του ιστορία που γράφεται από τους ανθρώπους του και συγκεκριμένα από τους τολμηρούς και γεμάτους αγάπη για την ελευθερία του τόπου τους. Ειδικότερα η Κύπρος μας έχει πολλούς αγωνιστές που έδωσαν τη ζωή τους για την ανεξαρτησία και την ελευθερία από τους ξένους κατακτητές. Στο άρθρο αυτό όμως θα μιλήσουμε  για έναν από αυτούς τους ήρωες του 1955-1959 : τον Ευαγόρα Παλλικαρίδη.

H γνώση της ιστορίας μας βοηθά στο να μάθουμε τρόπους να διαχειριστούμε το μέλλον. Άρα σημαντικό είναι να φροντίζουμε να μαθαίνουμε το πώς και το γιατί είχαν συγκεκριμένη έκβαση τα γεγονότα. Με αφορμή την επίσκεψή μας στα φυλακισμένα μνήματα  θέλαμε να εμπλουτίσουμε  τις γνώσεις μας για τους αγωνιστές και την ιστορία της Κύπρου. Κυρία Βρυωνίδου εμείς παρόλο που είμαστε ενήμεροι όσον αφορά τη δράση και το μαρτύριο του αδερφού σας θα ήθελα να μας πείτε όχι την ψυχρή καταγραφή των γεγονότων που ήδη έχουμε διαβάσει αλλά να μας διηγηθείτε από την αγάπη σας για τον αδερφό σας και την προσωπική σας εμπειρία, του πόνου που νιώσατε και νιώθετε για τον αδερφό σας που οπωσδήποτε θα είναι πιο εναργής. Πιστεύετε ότι συνδέεται και αν ναι με ποιόν τρόπο αυτή η δράση με το σήμερα;

κα Μαρούλα Βρυωνίδου :

<< Καταρχήν θέλω  να πω ότι όλα τα παιδιά που έλαβαν μέρος σε αυτόν τον αγώνα ο οποίος είχε γίνει για την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα . Αυτός ήταν ο σκοπός του αγώνα. Τώρα αν στην πορεία οδηγηθήκαμε ή μας οδήγησαν αλλού αυτό δεν είναι δικό μας φταίξιμο ούτε των αγωνιστών – ούτε αυτών που είναι εν ζωή ακόμη , ούτε αυτών που θυσιάστηκαν. Ξέρουμε ότι σε όλα τα κράτη ως επί το πλείστον τους αγώνες τους κάνουν νέοι άνθρωποι , παιδιά. Και να μη θεωρούνται ήρωες όσοι έλαβαν μέρος και κατά κάποιο τρόπο συνελήφθησαν και απαγχονίστηκαν ή έπεσαν σε κάποια μάχη σε κάποια ενέδρα , όλος ο κόσμος τότε και εννοώ  κάθε σπίτι βοηθούσε με όποιον τρόπον μπορούσε ο καθένας τον αγώνα. Λίγοι ήταν οι φίλοι των Άγγλων που δεν τους ενδιέφερε και δεν έλαβαν μέρος. Ο περισσότερος κόσμος ( το 90%-95% ) βοηθούσε ο καθένας με τον τρόπο του. Άλλος θα φυγάδευε αγωνιστές που κινδύνευαν από  Άγγλους, άλλος θα τροφοδοτούσε, άλλος έκανε το σπίτι του κρησφύγετο και φιλοξενούσε αντάρτες. Ο κάθε κύπριος βοηθούσε με τον τρόπο του τον αγώνα αυτόν.

Όσον αφορά το σήμερα  εδώ που είμαστε σε αυτό το χώρο δηλαδή απέναντι από τα φυλακισμένα μνήματα είναι ένα μικρό βιβλιοπωλείο το οποίο ανήκει στους αγωνιστές και πριν είκοσι χρόνια μου πρότειναν οι αγωνιστές αν ήθελα να έρθω εδώ να το χειρίζομαι αυτό. Καταρχήν τα παιδιά μου δεν με άφηναν να έρθω γιατί είναι απέναντι από τα φυλακισμένα μνήματα  εδώ αλλά εμένα είναι χαρά μου. Βέβαια πριν έρθω εδώ όπως μου είπε ένας δεσμοφύλακας είσαι η μόνη συγγενής και ακόμα μια κοπέλα η κόρη του Παναγίδη οι οποίες έρχεστε πολύ συχνά εδώ. Καθόμουν σπίτι και μου ερχόταν η θέληση να πάω στα φυλακισμένα μνήματα. Περνούσα από ένα ανθοπωλείο και έπαιρνα γαρύφαλλα που ήταν τα αγαπημένα του λουλούδια αν δεν έβρισκα κάτι άλλο και ερχόμουν εδώ πέντε με δέκα λεπτά…τα παιδιά μου δεν ήθελαν γιατί νόμιζαν επειδή θα είμαι τόσο  κοντά και θα πηγαίνω και θα κλαίω. Όχι είναι χαρά μου που είμαι τόσο δίπλα και θέλω να πιστεύω ότι και τα σημερινά παιδιά όταν έχουν την καθοδήγηση πρώτα από το σπίτι και μετά από το σχολείο και διαβάζοντας ,υπάρχουν πάρα πολλά βιβλία που γράφουν για αυτό τον αγώνα που γράφουν για τους ήρωες  που θέλω να πιστεύω ότι είναι πρότυπά τους αυτοί οι άνθρωποι και αν δεν είναι πρέπει να γίνουν  πρότυπά τους. >>

Ο αδερφός σας ήταν ένας λεβέντης από τους λίγους , που αγαπούσε την Κύπρο και δεν ανεχόταν την ξένη κυριαρχία. Η σύντομη αλλά ταυτόχρονα τολμηρή  και αγωνιστική ζωή του Ευαγόρα Παλλικαρίδη αποτελεί παράδειγμα για κάθε νέο στη σημερινή όλο και με νέες προκλήσεις για επανάσταση κοινωνία. Σαν παιδιά εσείς τα πέντε αδέρφια πως συνδυάζατε μόρφωση και αγώνα μαζί; Ειδικότερα ο αδερφός σας που είχε έφεση και πως αυτή η έφεση τον βοήθησε ώστε να γίνει πρότυπο για τους νέους σήμερα;

κα Μαρούλα Βρυωνίδου :

<< Αυτό ξεκινούσε από το σπίτι μας. Εγώ θυμάμαι στο σπίτι μας που ήταν ένα σπίτι μεσαίας προς φτωχήν τάξη  υπήρχε μια μικρή βιβλιοθήκη με 20-30 βιβλία τα οποία όλα τα παιδιά με τη σειρά τα διαβάζαμε όπως θρησκευτικά και φιλολογικά είδη. Ο Ευαγόρας είχεν έφεση προς την ποίηση. Εγώ τον θυμάμαι από δεκατριών-δεκατεσσάρων χρονών να γράφει εκτός από τα τετράδια τα σχολικά , που ήταν μια σελίδα μάθημα  άλγεβρα φερ΄ ειπείν (έχω μερικά από τα τετράδια αυτά για αυτό σου λέω ξέρω) και από την άλλη ήταν ποίηση ή ένα γράμμα προς μια φίλη ή έναν συμμαθητή του. Πιστεύω ότι μόλις του ερχόταν η έμπνευση όπου και αν ήταν -είτε ήταν σπίτι είτε ήταν μέσα στην τάξη και  παρέδιδε ή εξέταζε ο καθηγητής- εφόσον του ερχόταν η έμπνευση την κατέγραφε αμέσως κάτω και ίσως μετά αυτό το πρόχειρο να το πούμε το διόρθωνε κατ΄ όπως ήθελε ανάλογα με την έμπνευση. Στο σπίτι δε είχαμε βρει πολλές εφημερίδες και πόσο περιθώριο έχει μια εφημερίδα; Δυο –δυόμιση πόντους; Έγραφε ακόμα μέχρι και εκεί πάνω την έμπνευσή του αλλά δεν την άφηνε να φύγει.  Βρήκαμε μερικούς στίχους πάνω σε τετράδια, χαρτιά και εφημερίδες. Μερικά από αυτά έχουν γίνει τραγούδια τα οποία μελοποίησε ο Δημήτριος  Λάγιος (πέθανε στα 39 του) από τη  Ζάκυνθο και νιώθω ευλογημένη και ευτυχισμένη που γνώρισα αυτόν τον άνθρωπο ο οποίος είχε έρθει σπίτι μου και είχαμε φάει μαζί. Το σημαντικό είναι ότι κρατάμε ακόμα επικοινωνία με τη γυναίκα του.  Και άλλα πέντε-έξι τα μελοποίησε ο δικός μας εξίσου αγαπητός και μεγάλος Μάριος Τόκας. Υπάρχουν πολλά βιβλία και δίσκοι που είναι ειδικά γραμμένα για τον Ευαγόρα και για τον αγώνα και τα περισσότερα περιγράφουν λίγο περισσότερο τον Ευαγόρα μπορώ να πω λόγο του νεαρού της ηλικίας του. Όποιος διαβάζει τα ποιήματά του , τη δράση του ελπίζω να μένει κάτι στο μυαλό και την ψυχή πόσο μάλλον στους νέους ανθρώπους.  >>

Η σημερινή κοινωνία έχει διαφορετικά προβλήματα αλλά και στις μέρες μας διακυβεύεται  η ελευθερία ,λόγο και των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης ή της μη σωστής διαπαιδαγώγησης ο κόσμος έχει περισσότερο φόβο μέσα του ωστόσο όμως όπως έχουμε διαβάσει στα βιβλία  για τον αδερφό σας δεν είχε αυτόν τον φόβο. Θα θέλατε να μας πείτε τι θεωρείτε εσείς ότι τον έκανε τόσο ατρόμητο και αγέρωχο; Τόσο στη δράση του πριν τη σύλληψη όσο και μετά όπως εσείς τα βιώσατε;

κα Μαρούλα Βρυωνίδου :

<< Εγώ πιστεύω ότι όχι μόνο ο Ευαγόρας αλλά και όλα τα παιδιά είχαν πίστη μέσα τους. Ως αντάρτη τον Ευαγόρα τον είχαμε δει  δυο με τρεις φορές και  για πολύ λίγα λεπτά.  Όταν είχε κατέβει σε σπίτια τη μια φορά συγγενικά και την άλλη φιλικά μας ειδοποιούσαν και τον βλέπαμε για λίγα λεπτά (πέντε με έξι λεπτά) για να μην κινδυνεύει κανείς και μετά έφευγε ο Ευαγόρας για το βουνό και φεύγαμε και εμείς. Με αυτό τον τρόπο μάθαμε ορισμένα πράγματα για τη δράση του. Ήταν όντως άφοβος όχι μόνο ο Ευαγόρας αλλά και όλα τα παιδιά της ομάδας. Είχα μάθει από έναν συναγωνιστή του όταν έκαναν μια ενέδρα και έπρεπε να φύγουν τρέχοντας από εκεί  ,ο Ευαγόρας ,για να μην τους προλάβουν οι Άγγλοι,  έφευγε τελευταίος για να καλύψει τους συναγωνιστές του και να προλάβουν να φύγουν μακριά. Αυτό ήταν ένα από τα περιστατικά από τις πολλές ενέδρες που είχαν κάνει. Καθώς είχε κάνει έναν χρόνο και δεκαπέντε μέρες  αντάρτης στο βουνό.>>

Πόση δύναμη θεωρείτε κρύβει η γνώση όσον αφορά τα ιστορικά πρόσωπα και γεγονότα; Θα ήθελα να σταθούμε στην ημερομηνία που σημάδεψε τη ζωή τόσο του αδερφού σας , της οικογένειάς σας όσο και όλης της Κύπρου – Ελλάδας δηλαδή την 14^η Μαρτίου 1957. Θα θέλατε να μας εξιστορήσετε πως εξελίχθηκαν τα τότε γεγονότα;

κα Μαρούλα Βρυωνίδου :

<< Όσον αφορά τη σύλληψη συνελήφθει στις 18.12.1956 . Ήταν βράδυ, χειμώνας και στα βουνά ακόμα πιο έντονον το κρύο είχαν πάρει απόφαση τα παιδιά της ομάδας με τον τομεάρχη τους να αλλάξουν κρησφύγετο και αυτό δεν μπορούσε να γίνει μέρα και έπρεπε να γίνει βράδυ. Μαζί τους είχαν ένα γαϊδούρι στο οποίο είχαν φορτώσει τα υπάρχοντά τους. Που τι ήταν τα υπάρχοντα; Μερικές κουβέρτες, μια σόμπα για να ζεσταίνονται στο κρησφύγετο και μερικά φαγώσιμα (ξηρή τροφή ως επί το πλείστον). Ο Ευαγόρας κρατούσε έναν όπλον εκείνο το βράδυ το οποίον ήταν αποσυναρμολογημένο και γρασαρισμένο και δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί. Και όπως προχωρούσαν πάνω σε μια στροφή του δρόμου  τους περίμεναν μια περίπολος Άγγλων με σβηστά τα φανάρια και σβηστές τις μηχανές και όπως έκαναν τη στροφή   έπεσαν πάνω τους και αυτοί άναψαν αμέσως τα φώτα και τους κυνήγησαν. Τα άλλα παιδιά πρόλαβαν έτρεξαν και έφυγαν . Ο Ευαγόρας θέλω να πιστεύω και πιστεύω και είμαι σίγουρη ότι έτσι ήταν δεν ήθελε να φύγει τρέχοντας , να γυρίζοντας την πλάτη στους Άγγλους οι οποίοι σίγουρα θα τον πυροβολούσαν και θα τον πυροβολούσαν στην πλάτη. Αυτό ήταν κάτι που σίγουρα δεν το ήθελε ο Ευαγόρας  για αυτό και έμεινε εκεί και τον συνέλαβαν και  όπως τους είπε και εκεί και στο δικαστήριο : << ναι είμαι αντάρτης και πολεμώ για την ελευθερία της πατρίδας μου.>>.

Αλλά μήπως υπάρχει και άλλη εκδοχή; Πως γίνεται να γνώριζαν οι Άγγλοι ότι θα είναι εκείνη την ώρα εκεί οι αντάρτες; Τους περίμεναν; Μήπως τους πρόδωσε κάποιος;

κα Μαρούλα Βρυωνίδου :

<< Ας μη το πω εγώ τουλάχιστο ξεκάθαρα αφήνω το συμπέρασμα σε αυτούς που θα διαβάσουν αυτή τη συνέντευξη και σε σας. >>

Όσον αφορά μετά τη σύλληψη από τα κατοχικά στρατεύματα. Πως εξελίχθηκαν τα γεγονότα;

κα Μαρούλα Βρυωνίδου :

<< Για τον Ευαγόρα έγιναν όλα πολύ γρήγορα. Καταρχήν τον είχαν κρατούμενο στην Πάφο σε έναν αγγλικό αστυνομικό σταθμό και πέρασε βέβαια από χίλια μύρια βασανιστήρια και πέρασαν δέκα με δώδεκα μέρες που μας επέτρεψαν να τον δούμε. Τα θυμάμαι όλα αυτά γιατί είμαι μικρότερη δυο χρόνια από τον Ευαγόρα οπότε  ότι γινόταν το ζούσα και εγώ. Μετά από δέκα -έντεκα μέρες που αυτές τις μέρες ο πατέρας μας πήγαινε κάθε μέρα στον αστυνομικό σταθμό της Πάφου για να πείσει τον υπεύθυνο των φυλακών να μας αφήσει να επισκεφθούμε τον Ευαγόρα  και η απάντησή του αυτές τις μέρες ήταν όχι. Μετά από αυτές τις μέρες τον κάλεσε και τον κέρασε καφέ ο υπεύθυνος και τον είπε θα σου επιτρέψω να δεις τον γιο σου υπό κάποιες συνθήκες. Θα τον πείσεις να μας παραδώσει συντρόφους του. Ο πατέρας σηκώθηκε και είπε : << υπό αυτάς τας συνθήκας αρνούμαι – δεν θέλω να δω το παιδί  μου >>. Όταν γύρισε σπίτι ο πατέρας και τον περιμέναμε όλοι εναγωνίως και μας είπε επί λέξη τι απάντησε και η μητέρα είπε ότι:  << εγώ δεν γέννησα εγώ παιδί που θα το λέν προδότη>>. Οπωσδήποτε την ενδέκατη με δωδέκατη  μέρα μας επέτρεψαν να τον δούμε για πολύ λίγο. Ήταν όρθιος φαινόταν πάρα πολλή καταβεβλημένος και δεν μπορούσε να σηκώσει το κεφάλι να μας δει κατάματα. Όλοι το προσέξαμε και ο πατέρας τον ρώτησε :   << Γιατί δεν σηκώνεις τα μάτια να μας δεις; >> Ο Ευαγόρας απάντησε : <<  Δεν μπορώ γιατί όλο το βράδυ μας έχουν τους προβολείς αναμμένους και δεν μπορώ να έχω τα μάτια ανοιχτά. >> Ήταν ένα από τα βασανιστήρια που του έκαναν. Επανέρχομαι όπως είπαμε συνελήφθει στις 18/12/1956 και η προανάκριση έγινε στις 15/2/1957. Πόσο διάστημα; Σχεδόν λιγότερο απο δυο μήνες μετά. Και στις 25/2/1957 έγινε η δίκη  όπου και αποφασίστηκε και η καταδίκη του.>>

Ήσασταν στη δίκη; Και αν ναι τι ειπώθηκε και πως αντέδρασε ο Ευαγόρας;

κα Μαρούλα Βρυωνίδου

<<Ναι . Δεν διήρκησε πάρα πολλά . Θυμάμαι ότι ήταν κρυωμένος εκείνη τη μέρα και η αδελφή μου μέσα στην αφέλεια των γεγονότων σηκώθηκε και του έδωσε ένα μαντιλάκι από τη τσέπη της αλλά δεν την άφησαν να του το δώσει.  

Θυμάμαι ότι του είπαν για ποιο πράγμα κατηγορείται. Η κατηγορία για τον Ευαγόρα ήταν ότι μετέφερε όπλο ασχέτως αν ήταν αποσυναρμολογημένο-γρασαρισμένο-και δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί. Όμως ήταν κατηγορία ότι μετέφερε όπλο. Τότε οι Άγγλοι όλους τους αντάρτες τους έβλεπαν σαν τρομοκράτες όχι σαν αγωνιστές. Και επανερχόμαστε στο δικαστήριο που την ώρα που  ο δικαστής τον ρώτησε πριν απαγγείλει την κατηγορία αν ήθελε να πει κάτι ο Ευαγόρας είπε ότι: <<  Ξέρω ότι θα με κρεμάσετε ότι έκαμα το έκαμα ως Έλληνας-Κύπριος που θέλει την ελευθερία της πατρίδος του.>>

 

Έπειτα ο Ευαγόρας την ώρα που του απάγγελνε  την καταδίκη και ήξερε ποια ήταν η καταδίκη (ήξερε ποια ήταν η καταδίκη που μετέφερε όπλο ασχέτως αν ήταν αποσυναρμολογημένο)γύρισε προς εμάς – εγώ λέω περισσότερο προς την μητέρα –και έβαλε το δάχτυλο μπροστά στο στόμα – εγώ το μεταφράζω ότι και να ακούσετε δεν θέλω φωνές δεν θέλω κλάματα,φωνές σταθείτε ψύχραιμοι. Εκεί του απήγγειλε ο δικαστής ωμά την καταδίκη. Μέρα-ώρα και το πως. Ας μη μπούμε σε αυτές τις λεπτομέρειες. Πράγματι όλοι προσπαθήσαμε και αντέξαμε αλλά εγώ προσωπικά θαύμαζα περισσότερο  τη μητέρα – και τον πατέρα -που παρόλο τον πόνο που ένιωθε δεν φώναζε και συγκρατήθηκε γιατί θα έκανε κακό στο παιδί της. >>

Παρόλο το νεαρό της ηλικίας του οι πράξεις του δείχνουν ωριμότητα και τόλμη. Φαντάζομαι σας επέτρεψαν να τον επισκεφθείτε τι σας έλεγε;

κα Μαρούλα Βρυωνίδου :

<< Ο Ευαγόρας στις 27/2/1957 είχε γενέθλια και στις 13-14/3/1957 δηλαδή σε είκοσι μέρες έγινε ο απαγχονισμός. Για αυτό λέω σε άλλους καταδικασθέντες είχαν δώσει  περισσότερο διάστημα ενώ στον Ευαγόρα γίνανε όλα πολύ βιαστικά. Ήθελαν να ξεμπερδεύουν με τον Ευαγόρα, τους ενοχλούσε το νεαρό της ηλικίας , η δράση του και πολλοί επισκέπτες μας λένε φοβόντουσαν  μήπως ερχόταν χάρη από τη βασίλισσα. Ο απαγχονισμός του Ευαγόρα έγινε λίγο πριν τα μεσάνυχτα ενώ όλοι οι άλλοι απαγχονισμοί έγιναν μετά τα μεσάνυχτα -εγώ θέλω να πιστεύω ότι η βασίλισσα δεν είχε σχέση με κανέναν απαγχονισμό και πόσο μάλλον να τη νοιάζει και να στείλει εντολή για έναν νεαρό στην Κύπρο. Και γιατί αυτόν και όχι κάποιον άλλον; Δεν πιστεύω ότι η βασίλισσα είχε ανάμειξη με αυτό.

Λίγες ώρες πριν μας επέτρεψαν δυο επισκέψεις. Η μια ήταν 13/3/1957 το πρωί για δέκα λεπτά  μέσα από το κελί και η άλλη επίσκεψη ήταν το μεσημέρι γύρω στις τρεις με τρεισήμισι πάλι για δέκα λεπτά αλλά ούτε σε αυτή την επίσκεψη μας επέτρεψαν να ανοίξει η πόρτα (παρόλο που παρακαλούσαμε να ανοίξει η πόρτα) να τον δούμε, να τον αγκαλιάσουμε και  να τον φιλήσουμε. Η απάντηση ήταν ρητή : όχι απαγορεύεται.

Εμείς απέξω από την κλειστή πόρτα και  ο Ευαγόρας πίσω από την κλειστή πόρτα αλλά στα πέντε λεπτά αρχίζει να βλέπεις σκιά και ο από μέσα και εμείς απέξω βλέπαμε σκιά. Πιστεύω ότι αυτό ήταν μια τιμωρία τελευταία.>>

Τι σας έλεγε εκείνα τα λεπτά;

κα Μαρούλα Βρυωνίδου

<< Και τι να πεις τα λίγα εκείνα τα λεπτά ; Εκείνα τα λεπτά μιλάς με τα μάτια.  Σημασία έχει ότι τον βλέπαμε τόσο έτοιμο για όσα θα ακολουθούσαν που δεν μας επιτρεπόταν να κλάψουμε. Δηλαδή η  στάση του Ευαγόρα μας απαγόρευε να λυγίσουμε θα του χαλούσαμε όλων όσων έχτισε μέχρι εκείνη τη στιγμή – εγώ πιστεύω ότι από εκείνη την ώρα το πνεύμα του Ευαγόρα ήταν ήδη στην άλλη στην απέναντι όχθη- το πνεύμα ήταν στην απέναντι όχθη. Βάλαμε το χέρι στο σύρμα και αυτός ήταν ο αποχαιρετισμός μας και είπαμε γεια σου.. Φαντάσου να λες σε έναν μελλοθάνατο γεια σου! Γεια σου να ΄χεις υγεία να έχεις ζωή …. Φαντάσου!

Πέρα από εσάς ποιος άλλος τον είχε επισκεφθεί;

Όσον αφορά άλλες επισκέψεις επέτρεπαν σε ιερέα όταν τον ζητούσαν οι μελλοθάνατοι για να τους εξομολογήσει και να τους κοινωνήσει …και όντως τον έφερναν τους εξομολογούσε , τους κοινωνούσε και μετά τον έδιωχναν- όπως μας είπε μετά ο ιερέας. Τον ιερέα που εξομολόγησε και κοινώνησε τον Ευαγόρα τον έλεγαν Ερωτόκριτο Παπαντωνίου.

Παρών στον απαγχονισμό ήταν ο δήμιος , ο διευθυντής των φυλακών ίσως με έναν υψηλόβαθμο αξιωματικό και έναν  ιατροδικαστή. Τελείωναν το έργο τους και ο ιατροδικαστής πιστοποιούσε το θάνατο και ξανακαλούσαν τον ιερέα αυτά όλα δεν ξέρει κανείς πως και που-εγώ φαντάζομαι εδώ στην αυλή μόλις βγεις μετά σε μια κουβέρτα και καλούσαν ξανά τον ιερέα – να κάνει  μη φανταστείς νεκρώσιμη ακολουθία -αλλά μια ευχή και γινόταν η ταφή με τρεις-τέσσερις Άγγλους. Για όλους τους απαγχονισθέντες κανείς δεν ήξερε πως και που δεν υπήρχαν οι τάφοι όπως είναι τώρα ούτε οι σταυρό ειδικά εκείνος ο τόπος ήταν σκουπιδότοπος με τενεκεδάκια ,χόρτα, σκουπίδια.

Όταν έκλεισε το Κυπριακό και έγινε η ανεξαρτησία και  άνοιξαν οι φυλακές και ήρθαν οι συγγενείς να δουν δεν βρήκαν τίποτα. Απλώς  ο πρώτος Κύπριος που ανέλαβε διευθυντής βρήκε στα συρτάρια του ένα σχεδιάγραμμα και βάση αυτού του σχεδιαγράμματος έγιναν οι τάφοι. Τώρα  το ξέχασαν , το άφησαν για να βρεθεί; Κανείς δεν ξέρει. Δεν ξέρουμε αλλά με βάση του σχεδιαγράμματος αυτού έγιναν οι τάφοι όπως είναι  σήμερα.

Πρέπει να πούμε ότι είναι εννέα τάφοι αλλά οι τέσσερις είναι διπλοί δηλαδή είναι δεκατρείς οι  απαγχονισθέντες . Τους τέσσερεις υψηλόβαθμους αξιωματικούς που έπεσαν έξω ήταν :  Γρηγόρης Αυξεντίου (υπαρχηγός ΕΟΚΑ), Μάρκος Δράκος, Στυλιανός Λένας και ο Γιαννάκης Μάτσης δεν τους έδωσαν να θαφτούν έξω αλλά τους έθαψαν και αυτούς εδώ. Δεν έγιναν ανασκαφές  αλλά εμείς πιστεύουμε ότι όντως είναι εκεί. Είχε γίνει η σκέψη να γίνει κάποιο μαυσωλείο αλλού αλλά οι αγωνιστές και οι συγγενείς είπαμε να μείνουν εδώ και θα γίνεται εδώ το προσκύνημα και όντως όποιος έρχεται εδώ κάνουν ένα προσκύνημα στον τόπο της θυσίας τους, του μαρτυρίου τους , ο τόπος της  ταφής τους. >>

Η χαρτογράφηση αναπαραστάσεων και νοημάτων του  παρελθόντος όλων όσων αναφερθήκαμε για τον αγώνα των Κυπρίων θεωρείτε ότι θα αποτελέσει ή αποτελεί τον καμβά για την ιστορική εκπαίδευση στα σχολεία;

κα Μαρούλα Βρυωνίδου :

<< Θέλω να πιστεύω ότι είναι ένας φάρος εδώ που πρέπει να φωτίσει τη νεολαία  μας και  θα φωτίσει και θα καθοδηγήσει την νεολαία μας. Η νεολαία μας θέλει πρότυπα. Πρότυπα υπάρχουν και εγώ δίνω πρώτη έμφαση στο σπίτι και μετά στο σχολείο και το πως θα το χειριστούν.>>

Θα θέλατε να μας πείτε κάτι άλλο εσείς που θεωρείτε σημαντικό;

κα Μαρούλα Βρυωνίδου :

<< Θέλω να πω ότι κάθε χρόνο στην Ελλάδα περισσότερο γίνονται εκδηλώσεις ειδικά για τον Ευαγόρα. Τώρα στις 14 Δεκέμβρη 2018 θα γίνει στη Μεσσήνη μια εκδήλωση για τον Ευαγόρα  και μου έχουν στείλει μια πρόσκληση ελπίζω να καταφέρω να πάω. Δεν παραλείπω να λέω σε αυτές τις εκδηλώσεις κάποια πράγματα για τον Ευαγόρα και δεν παραλείπω να λέω ότι  :  Θαυμάζω και τιμώ καταρχήν όλους τους ήρωες όμως με τους εννέα απαγχονισθέντες έχω μια ιδιαίτερη αδυναμία ‘’ τους θεωρώ μικρούς χριστούς ’’ και παρακαλώ να μην θεωρηθεί αυτό ιεροσυλία . Ο καθένας όπως το πάρει. Το θεωρώ διαφορετικό να πέσεις σε μια μάχη -για τη μάνα και τον πατέρα είναι το ίδιο οδυνηρό- και αλλιώς να ξέρεις από πριν την ώρα του θανάτου σου και να αρχίζεις να μετράς μέρες-ώρες-λεπτά. Αναρωτιέμαι πόση δύναμη ψυχής και πόσο θάρρος πρέπει να είχαν αυτά τα παιδιά. Γονατίζω στον τάφο τους και φιλώ όλους με αγάπη και ευγνωμοσύνη. Νιώθω περήφανη για τον αδερφό μου και δεν περνά μέρα που να μην θυμάμαι και τους γονείς και τον αδερφό μου. >>

Ευχαριστούμε πολύ για τον χρόνο και την ευγένειά τους την κα Μαρούλα Βρυωνίδου και τον σύζυγό της κ.Δήμο Βρυωνίδη που μας υποδέχτηκαν στο Βιβλιοπωλείο για τον αγώνα της ΕΟΚΑ και τα Φυλακισμένα Μνήματα .

 

 

Σύντομο βιογραφικό Ευαγόρα Παλλικαρίδη

 

Γεννήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 1938 στην Τσάδα της επαρχίας Πάφου ,χωριό της μητέρας του. Ο πατέρας καταγόταν από το χωριό της Λάρνακας της Λαπήθου , της επαρχίας Κερύνειας.  Φοίτησε στο δημοτικό σχολείο του Κτήματος(1944-1950). Φοίτησε στο Ελληνικό Γυμνάσιο Πάφου  από το 1950-1955 και ως τελειόφοιτος το 1955-1956. Από τον Απρίλιο του 1955 εντάχθηκε στις τάξεις της ΕΟΚΑ και πρωταγωνίστησε στις διαδηλώσεις , στη διανομή προκηρύξεων και στις ανατινάξεις βρετανικών στρατευμάτων. 18 Δεκεμβρίου 1956 έπεσε σε ενέδρα αγγλικής στρατιωτικής περιπόλου και το 1957 οδηγήθηκε στην αγχόνη στα 19 του χρόνια. Η καταδίκη και η εκτέλεσή του προκάλεσαν την παγκόσμια κινητοποίηση και κατακραυγή κατά των Άγγλων αποικιοκρατών. Ήταν ο τελευταίος που απαγχόνισαν  όπως  και ο ίδιος είχε ευχηθεί.